Skip to content 
Πριν από δεκαέξι χρόνια, οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν σχεδόν ισοδύναμες. Σήμερα, η οικονομία των ΗΠΑ είναι κατά 50% μεγαλύτερη από αυτή της Ευρώπης συνολικά. Αυτό το διευρυνόμενο χάσμα αποκαλύπτει μια σκληρή αλήθεια: η Ευρώπη επέλεξε την ασφάλεια και τη γραφειοκρατία αντί για την ανάπτυξη και την καινοτομία. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ, παρά τα προβλήματά τους, αγκάλιασαν το ρίσκο και την επιχειρηματικότητα, αποκομίζοντας τα οφέλη ενός πιο ελεύθερου και ευέλικτου συστήματος. Το παρόν άρθρο εξετάζει πώς η ρυθμιστική εμμονή και η πολιτιστική εχθρότητα προς την επιχειρηματικότητα έχουν αφήσει την Ευρώπη πίσω και τι μπορεί να μάθει για να ανακτήσει τη θέση της στην παγκόσμια οικονομία.
Ως Έλληνες, αυτή η ιστορία πρέπει να μας αφορά βαθιά. Η Ελλάδα, με την πλούσια ιστορία της στην καινοτομία και την πνευματική δημιουργία, έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην οικονομική αναγέννηση της Ευρώπης. Ωστόσο, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, είμαστε βυθισμένοι στη γραφειοκρατία και σε μια κουλτούρα που συχνά αντιμετωπίζει την επιχειρηματικότητα με καχυποψία. Αυτό το άρθρο στοχεύει να προκαλέσει μια συζήτηση για το πώς η Ελλάδα μπορεί να ανοίξει το δρόμο αγκαλιάζοντας την οικονομική ελευθερία και απελευθερώνοντας το επιχειρηματικό της πνεύμα.
Διάγραμμα 1: Η σύγκριση του ΑΕΠ μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ από το 1960. Οι ΗΠΑ ξεπέρασαν την ΕΕ σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες.
Διάγραμμα 2: Μια λεπτομερέστερη ανάλυση της σύγκρισης ΑΕΠ μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, με έμφαση στην πρόσφατη απόκλιση.
Οι Αριθμοί δεν Ψεύδονται
Μια γρήγορη ματιά στα δεδομένα αφηγείται την ιστορία. Το 2008, οι οικονομίες της ΕΕ και των ΗΠΑ ήταν σχεδόν ισοδύναμες. Σήμερα:
- ΑΕΠ ΗΠΑ: $27,4 τρισεκατομμύρια
- ΑΕΠ ΕΕ: $18,3 τρισεκατομμύρια
Η κεφαλαιοποίηση της αγοράς ζωγραφίζει μια ακόμη πιο ζοφερή εικόνα για την Ευρώπη. Ενώ οι ΗΠΑ διαθέτουν εννέα εταιρείες αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων —κολοσσούς της τεχνολογίας που κυριαρχούν στις παγκόσμιες αγορές— η Ευρώπη δεν έχει δημιουργήσει καμία.
Διάγραμμα 4: Η κεφαλαιοποίηση της αγοράς επιχειρήσεων που υποστηρίζονται από επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων. Οι ΗΠΑ ξεπερνούν κατά πολύ την Ευρώπη και την Κίνα.
Διάγραμμα 4: Οι 50 πιο πολύτιμες εταιρείες στον κόσμο. Οι ΗΠΑ κυριαρχούν με εννέα εταιρείες τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ η Ευρώπη δεν εμφανίζεται στη λίστα.
Το συγκεκριμένο διάγραμμα υπογραμμίζει το εξής: Από το 2011 έως το 2021, η κεφαλαιοποίηση των επιχειρήσεων με υποστήριξη επιχειρηματικών κεφαλαίων στις ΗΠΑ εκτοξεύτηκε, φτάνοντας πάνω από $1 τρισεκατομμύριο. Αντίθετα, η Ευρώπη παρέμεινε κάτω από τα $0,25 τρισεκατομμύρια, με την Κίνα να ακολουθεί τις ΗΠΑ μέχρι το 2019, πριν επιβραδυνθεί. Αυτή η διαφορά αντικατοπτρίζει το ευρύτερο πρόβλημα της Ευρώπης: την αδυναμία να υποστηρίξει και να προσελκύσει τις καινοτόμες επιχειρήσεις που καθορίζουν την παγκόσμια οικονομία.
Τα διαγράμματα που συγκρίνουν την κεφαλαιοποίηση της αγοράς εταιρειών αξίας άνω του $1 δισεκατομμυρίου δείχνουν την Ευρώπη να υπολείπεται σημαντικά τόσο των ΗΠΑ όσο και της Κίνας. Το μερίδιο της Ευρώπης στην παγκόσμια κεφαλαιοποίηση της αγοράς έχει μειωθεί σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, από πάνω από 20% το 2000 σε λιγότερο από 15% σήμερα.
Επιπλέον, η σύγκριση του ΑΕΠ ανά κάτοικο (PPP) αποκαλύπτει ακόμη μεγαλύτερες διαφορές. Το 2008, το ΑΕΠ ανά κάτοικο των ΗΠΑ ήταν $60.800, ενώ της ΕΕ ήταν $46.900. Μέχρι το 2023, το αντίστοιχο ΑΕΠ ανά κάτοικο για τις ΗΠΑ είχε αυξηθεί στα $73.600, ενώ της ΕΕ στα $53.800.
Διάγραμμα 5: ΑΕΠ ανά κάτοικο (PPP) το 2008. Οι ΗΠΑ ήδη παρουσίαζαν σημαντική διαφορά.
Διάγραμμα 6: ΑΕΠ ανά κάτοικο (PPP) το 2023. Η διαφορά έχει διευρυνθεί περαιτέρω.
Η αύξηση του ΑΕΠ ανά κάτοικο στις ΗΠΑ κατά περίπου 21% έναντι της αύξησης 15% στην ΕΕ καταδεικνύει την ανισότητα στην ανάπτυξη.
Τι οδηγεί αυτή την κατάρρευση; Ένα τοξικό μείγμα υπερβολικής ρύθμισης, πολιτιστικής εχθρότητας προς την επιχειρηματικότητα και μιας γραφειοκρατικής νοοτροπίας που πνίγει την καινοτομία.
Για την Ελλάδα, το μήνυμα είναι σαφές: αν η Ευρώπη μένει πίσω, εμείς είμαστε ακόμη πιο πίσω. Οι εσωτερικές οικονομικές πολιτικές μας αντικατοπτρίζουν την ίδια υπερβολική ρύθμιση και την αντιεπιχειρηματική κουλτούρα που πλήττει την υπόλοιπη ήπειρο. Αν θέλουμε να προχωρήσουμε, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε αυτές τις αδυναμίες και να δεσμευτούμε για μεταρρύθμιση.
Η Διαρροή Ταλέντων
Το ευρωπαϊκό ταλέντο φεύγει μαζικά. Οι επίδοξοι επιχειρηματίες και εργαζόμενοι στον τομέα της τεχνολογίας βρίσκονται όλο και πιο συχνά σε ένα σταυροδρόμι: να μετακομίσουν στις ΗΠΑ, όπου οι μισθοί για θέσεις τεχνολογίας μπορούν να υπερβούν τις $350,000, ή στη Νοτιοανατολική Ασία, όπου το χαμηλότερο κόστος ζωής προσφέρει εύφορο έδαφος για νεοφυείς επιχειρήσεις. Για πολλούς, η παραμονή στην Ευρώπη δεν είναι επιλογή.
Σκεφτείτε το Βερολίνο, που κάποτε προβαλλόταν ως η Silicon Valley της Ευρώπης. Οι ιδρυτές συχνά αντιμετωπίζονται με καχυποψία, χαρακτηρισμένοι ως “εκμεταλλευτές” ή “παράσιτα του καπιταλισμού”. Οι συναντήσεις τεχνολογίας συχνά καταλήγουν σε ιδεολογικές συζητήσεις για το αν η δημιουργία κέρδους είναι εγγενώς ανήθικη. Εν τω μεταξύ, στη Silicon Valley ή τη Νέα Υόρκη, το ρίσκο γιορτάζεται, η αποτυχία θεωρείται ένα βήμα προς τα εμπρός, και οι επιχειρηματίες ενθαρρύνονται να ονειρεύονται μεγάλα.
Αυτή η αντιεπιχειρηματική νοοτροπία διώχνει τα πιο λαμπρά μυαλά της Ευρώπης στο εξωτερικό. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το 90% του τεχνολογικού ταλέντου της ΕΕ θα μετεγκαθιστούσε στις ΗΠΑ με τη σωστή πρόταση. Αυτή η διαρροή εγκεφάλων δεν είναι μόνο σύμπτωμα στασιμότητας αλλά και αιτία της, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Για τους Έλληνες, αυτό το φαινόμενο είναι οδυνηρά οικείο. Πόσα από τα πιο λαμπρά μυαλά μας έχουν φύγει για τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τις ΗΠΑ αναζητώντας ευκαιρίες που δεν μπόρεσαν να βρουν εδώ; Η λεγόμενη “διαρροή εγκεφάλων” έχει στερήσει από την Ελλάδα το ταλέντο που χρειάζεται απεγνωσμένα για να χτίσει ένα ευημερούν μέλλον. Αν θέλουμε να αντιστρέψουμε αυτή την τάση, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου οι επιχειρηματίες και οι καινοτόμοι μας μπορούν να ευδοκιμήσουν χωρίς να χρειάζεται να φύγουν.
Η Γραφειοκρατία και οι Συνέπειές της
Η Ευρώπη έχει βυθιστεί σε μια δίνη γραφειοκρατίας που σκοτώνει την καινοτομία και αποθαρρύνει την επιχειρηματικότητα. Οι υπερβολικοί φόροι και οι αυστηροί εργατικοί νόμοι είναι μερικά από τα κύρια προβλήματα:
Διάγραμμα 5: Οι υψηλότεροι περιθωριακοί φορολογικοί συντελεστές στην Ευρώπη. Οι χώρες με υψηλότερους φόρους αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές χώρες της Ευρώπης, οι περιθωριακοί φορολογικοί συντελεστές υπερβαίνουν το 50%, με το Βέλγιο και τη Γερμανία να ηγούνται με 73% και 69% αντίστοιχα. Αυτοί οι υψηλοί φόροι συνδυάζονται με ακραίους εργατικούς νόμους, καθιστώντας την πρόσληψη και την απόλυση εργαζομένων σχεδόν αδύνατη.Οι υψηλότεροι περιθωριακοί φορολογικοί συντελεστές στην Ευρώπη. Οι χώρες με υψηλούς φόρους αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα.
Για να ξεκινήσει κανείς μια επιχείρηση στη ευρωπαική ένωση, απαιτούνται κατά μέσο περισσότερες μέρες από οτι στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει ακόμη περισσότερο. Αυτή η τεράστια διαφορά δείχνει τη γραφειοκρατική δυσλειτουργία της Ευρώπης σε σύγκριση με τη δυναμική και ευέλικτη προσέγγιση των ΗΠΑ.
Αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε υψηλό κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις, μειώνοντας τις πιθανότητες καινοτομίας και ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος στασιμότητας: οι ταλαντούχοι επιχειρηματίες φεύγουν, οι επενδύσεις μειώνονται και η οικονομία παραμένει στάσιμη.
Το έργο Giga Berlin της Tesla προσφέρει μια μελέτη περίπτωσης για τη ρυθμιστική δυσλειτουργία της Ευρώπης. Όταν ο Elon Musk ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή ενός εργοστασίου στη Γερμανία, ξέσπασαν τοπικές διαμαρτυρίες κατά της “τεχνο-αποικιοκρατίας”. Οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις σχεδόν ματαίωσαν το έργο. Παρόλο που το εργοστάσιο τελικά άνοιξε, οι αγώνες της Tesla είναι χαρακτηριστικοί των καθημερινών μαχών που αντιμετωπίζουν μικρότερες εταιρείες για να επιβιώσουν στην Ευρώπη.
Για την Ελλάδα, το ρυθμιστικό βάρος είναι ακόμη πιο ασφυκτικό. Από την ατελείωτη γραφειοκρατία έως τους ασαφείς φορολογικούς κανόνες, οι Έλληνες επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν μια ανηφορική μάχη απλώς για να ξεκινήσουν. Οι ιστορίες επιχειρήσεων που πνίγονται στη γραφειοκρατία είναι κοινές. Αν η Ελλάδα θέλει να ηγηθεί της προσπάθειας για οικονομική ελευθερία στην Ευρώπη, η μείωση της γραφειοκρατίας πρέπει να είναι η κορυφαία μας προτεραιότητα.
Ένας Κύκλος Καταστροφής
Η ρυθμιστική κουλτούρα της Ευρώπης έχει δημιουργήσει έναν αυτοενισχυόμενο κύκλο οικονομικής παρακμής:
- Το ταλέντο φεύγει προς πιο ελεύθερες περιοχές.
- Οι εταιρείες αποφεύγουν τις επενδύσεις, φοβούμενες την γραφειοκρατία και το υψηλό κόστος.
- Η καινοτομία πεθαίνει, καθώς οι πόροι εξαντλούνται από τη συμμόρφωση αντί για τη δημιουργία.
- Η οικονομική στασιμότητα εγκαθίσταται, ωθώντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να επιβάλλουν ακόμη περισσότερους κανονισμούς για να “διορθώσουν” το πρόβλημα.
Το αποτέλεσμα; Το μερίδιο της Ευρώπης στην παγκόσμια καινοτομία, το σχηματισμό κεφαλαίων και τη δημιουργία πλούτου συνεχίζει να μειώνεται. Εν τω μεταξύ, τα memes όπως το “Europoors” κερδίζουν έδαφος ως σύμβολα της οικονομικής παρακμής της ηπείρου.
Για την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι ακόμη πιο σοβαρές. Ως μικρότερη οικονομία εντός της ΕΕ, δεν μπορούμε να αντέξουμε να μείνουμε πιο πίσω. Ο κύκλος της καταστροφής δεν είναι απλώς ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα. Είναι μια ελληνική κρίση.
Η Αμερικανική Υπεροχή στην Τεχνολογία και την Οικονομία
Η διαφορά μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης είναι εντυπωσιακή όταν εξετάζουμε την κυριαρχία των τεχνολογικών γιγάντων. Οι αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Apple ($2.657 δις), η Microsoft ($2.537 δις), η Alphabet ($1.943 δις) και η Amazon ($1.816 δις), κυριαρχούν παγκοσμίως. Σε σύγκριση, οι πιο πολύτιμες εταιρείες της Ευρώπης, όπως η LVMH ($411 δις), η Nestlé ($358 δις) και η Roche ($335 δις), είναι σημαντικά μικρότερες και επικεντρώνονται κυρίως σε παραδοσιακούς τομείς όπως τα καταναλωτικά αγαθά και η φαρμακευτική.
Διάγραμμα 5: Οι τεχνολογικοί γίγαντες των ΗΠΑ έχουν κεφαλαιοποίηση που ξεπερνά κατά πολύ τις πιο πολύτιμες εταιρείες της Ευρώπης, δείχνοντας τη διαφορά στην οικονομική καινοτομία.
Επιπλέον, οι χρηματιστηριακοί δείκτες αντικατοπτρίζουν αυτή τη διαφορά. Ο S&P 500, που περιλαμβάνει τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, έχει υπεραποδώσει σε σχέση με τον Eurostoxx 600 της Ευρώπης, τονίζοντας τη δυναμική και την καινοτομία της αμερικανικής οικονομίας.
Διάγραμμα 6: Απόδοση των χρηματιστηριακών δεικτών S&P 500 και Eurostoxx 600. Η ανώτερη απόδοση των ΗΠΑ υπογραμμίζει την ευελιξία και την καινοτομία στην αμερικανική οικονομία.
Η διαφορά δεν είναι τυχαία. Οι ΗΠΑ προσφέρουν ένα περιβάλλον που ευνοεί τους επιχειρηματίες, με μικρότερο ρυθμιστικό φορτίο και ταχύτερες διαδικασίες για την ίδρυση επιχειρήσεων. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, αντίθετα, συναντούν εμπόδια όπως υψηλή φορολογία και γραφειοκρατία, που περιορίζουν την ανάπτυξή τους.
Τι Μπορεί να Μάθει η Ευρώπη από τις ΗΠΑ
Οι Ευρωπαίοι συχνά απορρίπτουν τις ΗΠΑ ως μια χώρα άγριου καπιταλισμού, αλλά ακριβώς αυτό το ανταγωνιστικό πνεύμα είναι που οδηγεί την επιτυχία τους. Οι ΗΠΑ επιβραβεύουν όσους παίρνουν ρίσκα, καλλιεργούν μια επιχειρηματική κουλτούρα και, κυρίως, επιτρέπουν στα άτομα την ελευθερία να χτίσουν χωρίς να καταπιέζονται από τη γραφειοκρατία.
Η επιτυχία των εταιρειών αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ —από την Apple μέχρι την Amazon— δεν είναι αποτέλεσμα κυβερνητικού σχεδιασμού αλλά της απουσίας του. Αυτές οι εταιρείες αναπτύχθηκαν σε ένα περιβάλλον όπου η καινοτομία επιβραβεύεται, η αποτυχία γίνεται ανεκτή, και η αγορά καθορίζει τους νικητές και τους ηττημένους. Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά, είναι απασχολημένη με τη διατήρηση του παρελθόντος, την προστασία παγιωμένων βιομηχανιών και τη ρύθμιση του μέλλοντος μέχρι εξαφάνισης.
Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι ξεκάθαρο: πρέπει να αγκαλιάσουμε τις αρχές της οικονομικής ελευθερίας και του περιορισμένου κράτους. Μειώνοντας το ρόλο του κράτους στην οικονομία και επιτρέποντας στον ιδιωτικό τομέα να ευδοκιμήσει, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα εποχή ευημερίας.
Μπορεί η Ελλάδα να Ηγηθεί;
Η αναστροφή της παρακμής της Ευρώπης απαιτεί περισσότερα από απλές μεταρρυθμίσεις πολιτικής. Θα απαιτήσει μια πολιτισμική αλλαγή. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αγκαλιάσουν την επιχειρηματικότητα, να γιορτάσουν το ρίσκο και να διαλύσουν τα ρυθμιστικά εμπόδια που πνίγουν την καινοτομία. Αυτό σημαίνει μείωση της γραφειοκρατίας, μείωση των φόρων και καλλιέργεια μιας νοοτροπίας που βλέπει την αποτυχία όχι ως στίγμα αλλά ως βήμα προς την επιτυχία.
Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι τόσο τρομακτική όσο και συναρπαστική. Έχουμε μια περήφανη ιστορία καινοτομίας και ανθεκτικότητας. Αν μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τα πολιτιστικά και ρυθμιστικά μας εμπόδια, έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε φάρος οικονομικής ελευθερίας μέσα στην Ευρώπη.
Συμπέρασμα
Η οικονομική παρακμή της Ευρώπης δεν είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι αυτοπροκαλούμενη. Προτεραιοποιώντας την ασφάλεια έναντι της ανάπτυξης και τη ρύθμιση έναντι της καινοτομίας, η Ευρώπη έχει σπαταλήσει τις δυνατότητές της. Η επιλογή είναι ξεκάθαρη: να συνεχίσουμε το δρόμο προς την ασημαντότητα ή να ανακτήσουμε το επιχειρηματικό πνεύμα που κάποτε έκανε την Ευρώπη τον κινητήρα της παγκόσμιας προόδου.
Για την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι ακόμη μεγαλύτερες. Πρέπει να αποφασίσουμε αν θα παραμείνουμε δεμένοι στη γραφειοκρατία ή αν θα οδηγήσουμε την Ευρώπη σε μια νέα εποχή οικονομικής ελευθερίας και ευημερίας. Το μέλλον δεν είναι εγγυημένο, αλλά χτίζεται από αυτούς που τολμούν να ονειρεύονται και να δρουν. Ας γίνουμε οι δημιουργοί μιας πιο ελεύθερης, πιο ευημερούσας Ελλάδας —και, κατ’ επέκταση, μιας πιο ελεύθερης, πιο ευημερούσας Ευρώπης.
Πηγές
https://tradingeconomics.com/united-states/gdp-per-capita-ppp
