Ελαιόλαδο: Κρατισμός και Κορπορατισμός;

Εισαγωγή

Η λέξη «κρατισμός» ή «ευνοιοκρατία» και η έννοια του «κορπορατισμού» αναφέρονται σε πρακτικές όπου η κυβέρνηση παρεμβαίνει στην οικονομία για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένα συμφέροντα. Αν και συχνά συγχέονται, είναι δύο διακριτά φαινόμενα με σημαντικές ομοιότητες και διαφορές. Στην Ελλάδα, παραδείγματα και των δύο φαινομένων είναι εμφανή, όπως οι νέες ρυθμίσεις για το ελαιόλαδο, οι μονοπωλιακές καταστάσεις και οι επιδοτήσεις που ωφελούν μεγάλες επιχειρήσεις εις βάρος των μικρών. Αυτό το άρθρο στοχεύει να εξηγήσει τις διαφορές μεταξύ κρατισμού και κορπορατισμού, να αναλύσει παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα και να παρουσιάσει προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.

Κρατισμός: Η Εξυπηρέτηση των “Ημετέρων”

Ο κρατισμός περιλαμβάνει τη χρήση κρατικής εξουσίας για να ωφεληθούν συγκεκριμένα άτομα, επιχειρήσεις ή ομάδες. Συνήθως εκφράζεται μέσω:

• Ευνοϊκών ρυθμίσεων: Νόμοι που προστατεύουν συγκεκριμένες εταιρείες ή τομείς από τον ανταγωνισμό.
• Επιδοτήσεων: Χρηματοδοτήσεις που παρέχονται σε πολιτικούς συμμάχους ή μεγάλες επιχειρήσεις χωρίς διαφάνεια.
• Διορισμών: Τοποθέτηση φίλων και συγγενών σε κυβερνητικές θέσεις ή οργανισμούς.

Παράδειγμα: Οι νέες ρυθμίσεις για το ελαιόλαδο, που απαγορεύουν τη χρήση των παραδοσιακών «τενεκέδων» 17 λίτρων, είναι μια μορφή κρατισμού. Παρότι προβάλλονται ως μέτρο κατά της φοροδιαφυγής, ευνοούν μεγάλες επιχειρήσεις εις βάρος μικρών παραγωγών.

Ο Patrick Newman, στο έργο του Liberty versus Power in Early America, 1607–1849, αναδεικνύει πώς ο κρατισμός υπονομεύει την ισότητα και ενισχύει τη διαφθορά. Όπως αναφέρει, τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε περιορισμό της ελευθερίας και δημιουργούν ένα άνισο πεδίο ανταγωνισμού (Newman, 2021).

Κορπορατισμός: Ο Έλεγχος της Οικονομίας από Μεγάλες Ομάδες

Ο κορπορατισμός είναι ένα σύστημα όπου η οικονομία ελέγχεται από μεγάλες οργανώσεις, όπως εταιρείες, συνδικάτα ή επαγγελματικές ενώσεις, σε συνεργασία με την κυβέρνηση.

• Συνεργασίες μεταξύ κράτους και εταιρειών: Οι μεγάλες επιχειρήσεις συμμετέχουν στη διαμόρφωση πολιτικών.
• Κανονισμοί που αποκλείουν μικρότερους παίκτες: Οι κανόνες είναι σχεδιασμένοι για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των μεγάλων.
• Μονοπωλιακές πρακτικές: Εξάλειψη ανταγωνισμού μέσω κανονισμών που ευνοούν συγκεκριμένους κλάδους.

Παράδειγμα: Ο έλεγχος της αγοράς φαρμακείων στην Ελλάδα, όπου οι αυστηροί κανόνες εισόδου αποτρέπουν τη δημιουργία νέων φαρμακείων, προστατεύοντας τους ήδη υπάρχοντες φαρμακοποιούς.

Σύμφωνα με τον Larry G. Gerber στο άρθρο του Corporatism and State Theory: A Review Essay for Historians, ο κορπορατισμός εμφανίζεται ως λύση στα κοινωνικά προβλήματα, αλλά συχνά μετατρέπεται σε εργαλείο ενίσχυσης των ισχυρών, δημιουργώντας ανισότητες και αποκλεισμούς (Gerber, 1995).

Κρατισμός vs. Κορπορατισμός: Ποια Είναι η Διαφορά;

Χαρακτηριστικό	Κρατισμός	Κορπορατισμός
Εστίαση	Ευνοϊκή μεταχείριση συγκεκριμένων ατόμων	Έλεγχος από μεγάλες οργανώσεις
Μηχανισμός	Άτυπες σχέσεις	Τυπική συνεργασία με το κράτος
Αποτέλεσμα	Διαφθορά, έλλειψη διαφάνειας	Ακαμψία της οικονομίας, έλλειψη ανταγωνισμού

Η Ετυμολογία και οι Ιστορικές Ρίζες

Η ετυμολογία και των δύο όρων προσφέρει κρίσιμες πληροφορίες:

• Κρατισμός: Προέρχεται από τη λέξη “κράτος”, δηλώνοντας την εξουσία του κράτους πάνω στις πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα τον 20ό αιώνα ως απάντηση στις προκλήσεις της ελεύθερης αγοράς και του σοσιαλισμού.
• Κορπορατισμός: Ετυμολογικά προέρχεται από τη λατινική λέξη “corpus” (σώμα), αναφερόμενη σε οργανωμένες συλλογικές ομάδες που συνεργάζονται για την οικονομική και κοινωνική διαχείριση. Εμφανίστηκε πρώτα στον Μεσαίωνα μέσω των συντεχνιών και εξελίχθηκε σε πολιτική ιδεολογία από τον 19ο αιώνα, με σημαντική προώθηση από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας.

Ο Ludwig von Mises, στο Interventionism: An Economic Analysis, υπογραμμίζει ότι ο κορπορατισμός αντικαθιστά την αγορά με μονοπωλιακές δομές, δημιουργώντας μια κοινωνία όπου οι παραγωγοί κυριαρχούν εις βάρος των καταναλωτών (Mises, 1997).

Παραδείγματα στην Ελλάδα

1. Κρατισμός:
   • Οι επιδοτήσεις μεγάλων επιχειρήσεων στον τουρισμό εις βάρος των μικρών ξενώνων.
   • Οι νέες ρυθμίσεις για το ελαιόλαδο που ευνοούν τις μεγάλες τυποποιητικές εταιρείες.
2. Κορπορατισμός:
   • Οι συντεχνίες στον χώρο της ενέργειας που εμποδίζουν την ελεύθερη είσοδο νέων παικτών.
   • Το καθεστώς προστασίας για φαρμακεία, το οποίο περιορίζει τον ανταγωνισμό.

Επιπτώσεις στην Οικονομία

1. Μειωμένη Ανταγωνιστικότητα:
   • Στον κρατισμό, οι μικροί παραγωγοί συχνά αποκλείονται από την αγορά.
   • Στον κορπορατισμό, οι κανονισμοί προστατεύουν τις μεγάλες επιχειρήσεις από τον ανταγωνισμό.
2. Υψηλό Κόστος για Καταναλωτές:
   • Λιγότερες επιλογές και υψηλότερες τιμές είναι το αποτέλεσμα περιορισμένου ανταγωνισμού.
3. Απώλεια Καινοτομίας:
   • Όταν η αγορά ελέγχεται από λίγους, η καινοτομία υπονομεύεται.
4. Διαφθορά και Πολιτική Εξάρτηση:
   • Ο κρατισμός οδηγεί σε διαφθορά και εξάρτηση από πολιτικά πρόσωπα.

Προτάσεις για την Καταπολέμηση του Κρατισμού και του Κορπορατισμού

1. Απελευθέρωση Αγορών:
   • Απλοποίηση διαδικασιών και μείωση κανονισμών για είσοδο νέων παικτών στην αγορά.
2. Διαφάνεια:
   • Δημοσιοποίηση όλων των κυβερνητικών συνεργασιών και επιδοτήσεων.
3. Προώθηση Ανταγωνισμού:
   • Ενίσχυση μικρών επιχειρήσεων μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων και χρηματοδοτήσεων.
4. Μείωση Πολιτικής Επιρροής:
   • Περιορισμός της δύναμης των πολιτικών να ευνοούν συγκεκριμένες επιχειρήσεις.

Συμπέρασμα

Η κατανόηση της διαφοράς μεταξύ κρατισμού και κορπορατισμού είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούν στην οικονομία. Και οι δύο πρακτικές βλάπτουν την ανταγωνιστικότητα, αυξάνουν το κόστος για τους καταναλωτές και υπονομεύουν την καινοτομία. Μια Ελλάδα που προωθεί την ελεύθερη αγορά, τη διαφάνεια και την ισότητα ευκαιριών μπορεί να ανακτήσει την οικονομική της δυναμική και να προσφέρει ευημερία σε όλους.

Λέξεις-κλειδιά: κρατισμός, κορπορατισμός, ελαιόλαδο, Ελλάδα, οικονομία, ανταγωνιστικότητα, διαφάνεια.

---

Πηγές

1. Mises, Ludwig von. Interventionism: An Economic Analysis. Foundation for Economic Education, 1997.
2. Newman, Patrick. Liberty versus Power in Early America, 1607–1849. Independent Institute, 2021.
3. Gerber, Larry G. “Corporatism and State Theory: A Review Essay for Historians.” Social Science History, vol. 19, no. 3, 1995, pp. 313-332.
4. https://www.researchgate.net/publication/249557107_Corporatism_The_Past_Present_and_Future_of_a_Conchttps://www.researchgate.net/publication/249557107_Corporatism_The_Past_Present_and_Future_of_a_Conceptept
5. Corporatist theories and practices in inter-war Greece: Economic or social politics?
   Théories et pratiques corporatistes dans la Grèce de l’entre-deux-guerres : politique économique ou sociale ?
   Teorie e pratiche corporative nella Grecia tra le due guerre: politica economica o sociale?
   Spyridon G. Ploumidis
   https://doi.org/10.4000/122le